Евгений  Александрович Глебов родился 10 сентября 1929 года в городе Рославль (ныне в Смоленской области, Россия).

В 1947 году окончил среднюю школу, затем Рославльский техникум железнодорожного транспорта. По окончании техникума работал осмотрщиком вагонов в Могилёве.

С юных лет Глебова привлекала музыка. Самостоятельно научился играть на мандолине, гитаре, балалайке и уже в юные годы стал сочинять различные музыкальные произведения (песни, романсы, пьесы). Во время учебы в Рославльском железнодорожном техникуме руководил студенческим хором и оркестром. Работая в Могилёве, завязал дружбу со студентами Могилёвского музыкального училища (ныне Могилёвский государственный музыкальный колледж имени Н.А. Римского-Корсакова) и стал изучать основы музыки.

Пытался поступить в музыкальное училище, но директор, узнав, что Глебов не знает нот и никогда не сталкивался с музыкальной грамотой, отказал по причине профнепригодности.

В 1950 году, по совету Жиновича, как участник художественной самодеятельности был принят на подготовительное отделение Белорусской консерватории в Минске, которую окончил в 1956 году по классу композиции Богатырёва. В 1951 году создал своё первое крупное произведение — «Фантазию для фортепиано и симфонического оркестра».

Учиться поначалу было очень тяжело, но Глебов, благодаря своему упорству, смог нагнать упущенное. Тяжелее всего было научиться играть на фортепиано[1].

Работа на железной дороге не благоприятстовала изящности рук и постановке пальцев. В интернатской комнате жило пять человек, и каждому нужно было заниматься.

Глебов попросил Богатырёва, который был на тот момент не только педагогом Глебова, но и ректором консерватории, заниматься каждое воскресенье в ректорском кабинете, что позволило восполнить пробелы и сыграть концерт Грига в конце учебы.

 

Также во время учебы у Глебова были денежные проблемы. Бабушка в Рославле получала маленькую пенсию, а мать — инженер по нормировании труда Раиса Федоровна — имела небольшую зарплату. Поэтому помощи от родных не было. Однажды Глебов во время занятий от голода потерял сознание, после чего Богатырёв назначил его инспектором консерваторского хора, что позволило иметь небольшой заработок.

Окончил на «отлично» первые два курса. На третьем курсе начал получать сталинскую стипендию. Это были его первые большие деньги.

С первой стипендии, впервые держа в руках много денег, (он) пошёл в кафе «Отдых», которое в то время находилось в Минске напротив кинотеатра «Победа», заказал все, что хотелось, но ни до одного блюда дотронуться так и не смог. Ничего не съев, тихо рассчитался и вышел.

С 1953 по 1963 год Глебов преподавал теоретические дисциплины в Минском музыкальном училище (ныне Минский государственный музыкальный колледж имени М. И. Глинки), совмещая педагогическую и творческую деятельность с работой заведующего музыкальной частью и дирижёра оркестра в Минском театре юного зрителя. Работал в качестве руководителя эстрадно-симфонического оркестра Гостелерадио БССР, а также музыкальным редактором киностудии «Беларусьфильм».



Творчество Глебова охватывает широкий круг жанров, но наиболее известны его симфонические сочинения и балеты. Стиль композитора находится под влиянием Шостаковича и отчасти раннего Стравинского. Его произведения отличаются хорошим полифоническим письмом, тематическим развитием, оригинальной оркестровкой. Опера Глебова «Мастер и Маргарита» считается классикой белорусской музыкальной литературы.

С 1955 года — член, с 1966 — заместитель председателя правления Союза композиторов Белорусской ССР. Член ревизионной комиссии Союза композиторов СССР.

С 1971 года вел класс композиции в Белорусской государственной консерватории (с 1984 года — профессор). Его уговорил заняться педагогической деятельностью первый секретарь ЦК КП Белоруссии Пётр Миронович Машеров. Вначале Евгений Глебов не хотел, так как это занимало довольно много времени, но Машеров смог его склонить на свою сторону, сказав: «А Вы не отказывайтесь. Вы подумайте, что можете готовить коллектив единомышленников».

За все годы в консерватории Евгений Глебов подготовил более 40 учеников. Известные его ученики — Леонид Захлевный, Ядвига Поплавская, Василий Раинчик, Эдуард Ханок, Вячеслав Кузнецов, Владимир Кондрусевич, Дмитрий Долгалев.

Из воспоминаний о Глебове как о педагоге:

Ко всем он относился одинаково, никого не выделял, но ему было очень приятно, когда человек старался получать знания, серьезно относился к выбранному делу.

С 1977 года — член КПСС. По воспоминаниям Василя Быкова, Глебов, в связи с натянутыми отношениями с властью, вступать в партию не стремился и долго сопротивлялся, но потом всё же подал заявление. Как писал Быков в своих мемуарах, Глебов на парткомиссии не смог даже ответить на вопрос, в каком году была Октябрьская революция[3].

Член правления Союза советских обществ дружбы и культурных связей с зарубежными странами.

Академик Международной Славянской Академии наук, образования, художеств и культуры с 1994 года.

Депутат Верховного Совета Белорусской ССР.

С 1996 года сильно болел. Перенёс инсульт. В последний год своей жизни ослеп. Два раза шёл на операцию. Жена возила его в Польшу, но безрезультатно.

Скончался 12 января 2000 года в Минске. Похоронен на Восточном кладбище.

 

Семья

По материнской линии Глебов происходил из дворянского рода Сокол-Черниловских (указом Сената № 3976 от 6 июля 1854 г. фамилия внесена в 2-ю часть родословной книги Киевской губернии). Фамилия была утрачена, так как шла по материнской линии. Это помогло пережить время сталинских репрессий. По отцовской линии Глебов из семьи священников. Отец в музыке был одаренным человеком: умел играть на большом количестве инструментов, имел хороший слух. Когда Глебов был еще ребенком, отец оставил семью. Пробовал вернуться, но мать Глебова отказалась принять его обратно. Поэтому Глебова воспитывали бабушка, Клавдия Степановна, и мать Раиса Фёдоровна. Все его родные были железнодорожниками. Мать была инженером по нормированию труда на Рославльском вагоно-ремонтном заводе. Дядя, Фёдор Фёдорович — главным механиком этого завода, дед, Фёдор Степанович, был машинистом локомотива.

Награды и звания

Заслуженный деятель искусств Белорусской ССР (1966)[4]

Народный артист Белорусской ССР (1973)

Народный артист СССР (1984)

Государственная премия Белорусской ССР (1970) — за балет «Избранница» и ораторию «Свети, заря»

Орден Трудового Красного Знамени (1971)

Орден Дружбы народов (1979)

Орден «Знак Почёта» (1967)

Орден Франциска Скорины (1999)[5]

 

Композиторская фильмография

1960 — Первые испытания

1962 — Маленькие мечтатели (киноальманах) (новеллы «Ошибка», «Юлькин день»)

1962 — Мост (короткометражный)

1963 — Третья ракета

1964 — Песня и вела, и грела (телефильм)

1965 — Любимая

1966 — Саша-Сашенька

1966 — Я родом из детства

1966 — Остальные семнадцать (документальный)

1967 — Запомним этот день

1968 — Стрекозиные крылья (короткометражный)

1968 — Казнен в 41-м (документальный)

1969 — Красный агитатор Трофим Глушков

1969 — Родом отсюда (короткометражный)

1971 — Весенняя сказка

1972 — После ярмарки

1974 — Последнее лето детства

1976 — Венок сонетов

1977 — Три весёлые смены

1978 — Дудка-веселушка (анимационный)

1978 — Прошлогодняя кадриль

1979 — Дикая охота короля Стаха

1979 — Звон уходящего лета

1980 — Амнистия

1980 — Нестерка (анимационный)

1982 — Куда пропала луна? (анимационный)

1982 — Личные счёты

1983 — Дед и журавль (анимационный)

1983 — А также цирк (документальный)

1984 — Смотрины (короткометражный)

1985 — Тётя Маруся

1986 — И мы перевернем Россию!.. Ульянов (документальный)

1987 — Наследники Макара Марковца (документальный)

1987 — Ладья отчаянья (анимационный)

1991 — Хэппи энд (романс «Ночной дилижанс» на стихи Владимира Орлова)

2000 — Армия спасения.

Память

О Евгение Глебове, начиная с 1952 года, было написано множество книг и статей. Одна из первых работ о Глебове — статья, опубликованная в газете «Навіны дня». Затем, в 1959 году, вышла небольшая книжка о композиторе музыковеда Лидии Мухаринской.

Музыкальная школа № 10 в Минске носит имя Евгения Глебова

Глебову посвящены документальные фильмы «Портрет» (1978, реж. С. Лукьянчиков), т/ф БТ «Фантазии на тему…» (1981), «Евгений Глебов. Восемнадцать лет спустя» (1995, реж. С. Лукьянчиков), «Отрывки из ненаписанного» (1999, реж. обоих — В. Орлов), в/ф «Мастер» (2001, реж. М. Ждановский)[6]

26 октября 2009 года в Белорусской государственной филармонии состоялся концерт, посвященный Евгению Глебову. Основной частью программы были 8 произведений в исполнении оркестра.

20 ноября 2009 года в концертном зале Белорусской государственной академии музыки проводился юбилейный вечер, посвященный 80-летию со дня рождения Евгения Глебова. В вечере приняли участие народные артисты Беларуси М. Козинец, И. Оловников, Н. Руднева, лауреат Государственной премии Республики Беларусь, композитор В. Кузнецов, концертный оркестр «Немига» (дирижёр — А. Сосновский), лауреат международного конкурса квартет «Ривьера» и др. Режиссер — доцент Л. Мурашко. Ведущая — И. Карпук.

Публикации

Глебов Е.А. Музыкой освещать жизнь // Вечерний Минск. — 1973.

Глебов Е.А. Музыка, музыка, музыка… // Вечерний Минск. — 1975.

Глебов Е.А. Готовить себя к открытиям // Вечерний Минск. — 1976.

Глебов Е.А. Прэм’ера ў Хельсінкі // Голас Радзімы. — 1977.

Глебов Е.А. Мовай музыкі // Мінская праўда. — 1980.

Глебов Е.А. Эта нелегкая серьёзная музыка // Вечерний Минск. — 1981.

Глебов Е.А. Галоўная падзея // Літаратура і мастацтва. — 1981.

Глебов Е.А. Мелодыі мяне перапаўняюць… // Магілёўская праўда. — 1982.

Глебов Е.А. Дарогамі «Маленькага прынца» // Звязда. — 1982.

Глебов Е.А. Адказваць за жыцце на зямлі // Голас Радзімы. — 1982.

Глебов Е.А. Тут музыка бярэ ўзлёт // Мастацтва Беларусі. — 1983.

Глебов Е.А. Музыка, святая, как хлеб // Железнодорожник Белоруссии. — 1983.

Глебов Е.А. Отвечать за жизнь на земле // Голос Родины. — 1983.

Глебов Е.А. Аддаваць усе намаганні // Літаратура і мастацтва. — 1985.

Глебов Е.А. Прощаясь с сочинением // Советская культура. — 1987.

Глебов Е.А. Спроба быць шчаслівым // Літаратура і мастацтва. — 1988.

Глебов Е.А. «У каждого человека своё понятие о счастье» // Республика. — 1993.

Литература

Ауэрбах Л. Белорусские композиторы: Е. Глебов, С. Кортес, Д. Смольский, И. Лученок. — Москва: Советский композитор, 1978.

Мухаринская Л.С. Евгений Глебов. — Москва: Советский компрозитор, 1959.

Немцова, С. Н. «Мастер и Маргарита» Е. Глебова: к вопросу жанровой специ­фики / С. Н. Немцова // Музычная культура Беларусі: Гістарычны шлях. Кантакты. Матэрыялы Х навуковых чытанняў памяці Л. С. Мухарынскай (1906—1987) / Склад. Назіна І.Дз. — Мiнск: Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі, 2002. — С. 85—89.

Немцова, С. Н.«Мастер и Маргарита» Е. Глебова: к проблеме межжанровых взаимодействий / С. Н. Немцова // Личность и музыка: Материалы 3-й Международной научно-практической конференции. — Минск: Адукацыя і выхаванне, 2002. — С. 304—308.

Нямцова, С. М. Яўген Глебаў: Штрыхі да біяграфіі / С. М. Нямцова // Роднае слова. — 2004. — № 5. — С. 63—64.

Нямцова, С. М. Тэатральная творчасць Яўге-на Глебава: Балет «Выбранніца» / С. М. Нямцова // Роднае слова. — 2004. — № 7. — С. 83—85.

Нямцова, С. М. Тэатральная творчасць Яўге-на Глебава: Балет «Маленькі прынц» / С. М. Нямцова // Роднае слова. — 2004. — № 9. — С. 81—83.

Нямцова, С. М. Тэатральная творчасць Яўге-на Глебава: Опера «Майстар і Маргарыта» / С. М. Нямцова // Роднае слова. — 2005. — № 11. — С. 87—90.

Нямцова, С. М. Тэатральная творчасць Яўге-на Глебава: Балет «Тыль Уленшпігель»/ С. М. Нямцова // Роднае слова. — 2005. — № 3. — С. 85—88.

Немцова, С. Н. Театраль­ность как категория ху­дожественного мышле­ния Е. Глебова / С. Н. Немцова // Весці Беларускай дзяржаўнай музыкі. — 2005. — № 7. — С. 9—15.

Немцова, С. Н. Музыка «третьего пласта» в му­зыкально-театральных жанрах Е. Глебова / С. Н. Немцова // Жан­рово-стилевые процессы в музыкальном искус­стве XVIII—XX веков: научн. тр. Белорусской государственной акаде­мии музыки / сост.: Т. А. Щербакова. — Минск: УО «Белорус­ская государственная академия музыки», 2006. — Вып. 13. — Серия 6: Во­просы современного му­зыкознания в исследова­ниях молодых учёных. — С. 103—115.

Немцова, С. Н. Музы­кальный театр Е. Гле­бова в свете проблем межжанровых взаимо­действий: автореферат диссертации … канди­дата искусствоведения: 17.00.02 / Немцова С. Н.; Белорусская государст­венная академия му­зыки. — Минск, 2007. — 20 с.

Немцова, С. Н. Музыкальный театр Е.Глебова: к проблеме художественной индивидуальности / С. Н. Немцова // Пытанні музычнай культуры Беларусі і свету ў сучасных даследваннях: навук.пр./ Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі; склад. Т. Л. Бярковіч. — Мінск, 2007. — Вып. 15. Серыя 1: Беларуская музычная культура. — С. 61—69.

Немцова С. Н. Семантическое поле музыкально-театральных сочинений Е.Глебова // Беларуская музыка ў люстэрку навуковых даследаванняў: матэрыялы навуковай канферэнцыі «Шэсць стагоддзяў беларускай музыкі» (Нясвіж, 16 мая 2008 г.). — Нясвіж: МАУП «Нясвіжская узбуйненная друкарня імя С. Буднага», 2008. — С. 95—105.

Немцова, С. Н. Формирование художественной индивидуальности Е. Глебова / С. Н. Немцова // Музычная культура Беларусі: гісторыя і сучаснасць: матэрыялы навуковай канферэнцыі, г. Мір, 31 мая 2008 года / [складальнік В. У. Дадзіёмава] ― [Б. м, друк] 2008. ― С. 106―115.

Немцова, С. Н. Христианский мифокод в музыкально-театральном творчестве Е.Глебова / С. Н. Немцова // V-e Свято-Михайловские чтения. Материалы международной конференции «Православие и современность». — Минск, 2008. — С. 25—35.

Немцова, С. Н. Концепт Зло в творчестве Е. Глебова / С. Н. Немцова // Музычная культура Беларусі на скрыжаванні еўрапейскіх шляхоў: матэрыялы навуковай канферэнцыі (Нясвіж, 15 мая 2009 г.). — Мінск, 2009. — С. 133—140.

Немцова, С. Н. Поэтиче­ские константы балет­ных сочинений Е. Глебова / С. Н. Немцова // Музычная культура Беларусі: знаходкі і адкрыцці: матэрыялы Мірскіх навуковых чытанняў (Мір, 30 мая 2009 г.). — Мір, 2009. — С. 81—88

Немцова, С. Н. Общность драматургических принципов балетного и симфонических жанров в творчестве Е. Глебова / С. Н. Немцова // Музычныя скарбы беларускай зямлі: да 15-годдзя музычна-гістарычнага праекта Нацыянальнага канцэртнага аркестра Беларусі. — Нясвіж, 2010. — С. 138—144.

Немцова, С. Н. Духовно-нравственный императив балетов Е. А. Глебова в профессиональной подготовке учителя музыки / С. Н. Немцова // Совершенствование эстетического образования в XXI веке: материалы Международного научно-практического семинара, г. Минск, 22 декабря 2010 г. / [редколлегия: Т. С. Богданова (ответственный редактор) и др.] ― С. 82—85.

Немцова, С. Н. Штрихи к портрету/ С. Н. Немцова // Евгений Глебов. Судьбы серебряные струны: Воспоминания, интервью, посвящения, эссе. — Мн.: «Мастацкая лiтаратура», 2010. — C. 153—159.

Немцова, С.Н Семантические константы музыкально-театральных сочинений Е. Глебова / С. Н. Немцова // Мова i культура: навуковий журнал. — К.: Видавничий дiм Дмитра Бураго, 2010. — Вип. 13 — Т. IV (140). — C. 42—49.

Немцова-Амбарян, С. Н. «Мастер и Маргарита» М.Булгакова и особенности либретто одноименной оперы Е. А. Глебова / С. Н. Немцова-Амбарян //Мова i культура: навуковий журнал. — К.: Видавничий дiм Дмитра Бураго, 2011. — Вип. 14. — Т. VII (153) — C. 294—300.

Немцова-Амбарян, С. Н. Музыкальный гипертекст сквозь призму художественной индивидуальности (на примере композиторского творчества Е. А. Глебова) / С. Н. Немцова-Амбарян // Жанры и типы текста в научном и медийном дискурсе: межвуз. сб. науч. тр. — Вып. 10. — Орёл: ОГИИК, 2012. — С. 206—214.

Немцова-Амбарян С. Н. Преломление образов-символов поэзии Я. Купалы в музыкально-театральном творчестве Е. Глебова / С. Н. Немцова-Амбарян // Мова i культура: навуковий журнал. — К.: Видавничий дiм Дмитра Бураго, 2012. — Вип. 15 — Т. III (157) — C. 350—356.

Немцова-Амбарян С. Н. Творчество Е. А. Глебова в зеркале отечественного музыкознания // С. Н. Немцова-Амбарян // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. — Вып. 22. — 2013.



Журавлёв Д.Н. Союз композиторов БССР. Краткий биобиблиографический справочник. — Минск: Беларусь, 1978.

Мдзівані Т.Г., Сергіенка Р.І. Беларускія кампазітары. — Мінск: Беларусь, 1997.

Падліпская З. Святло праўды Яўгена Глебава: Інтэрв’ю з Ларысай Глебавай // Роднае слова : журнал. — Минск: Рэдакцыя часопіса «Роднае слова», 2009. — № 9.

Ягорава В. “Як я доўга цябе чакаў…” // Культура : газета. — Минск: Культура і мастацтва, 2008. — № 42.

Ракава А.Я. Яугеній Глебаў: Старонкі творчасці. — Мінск, 1971.

Евгений Глебов. Судьбы серебряные струны: Воспоминания, интервью, посвящения, эссе. Сост. Л. В. Глебовой. Минск: Мастацкая литаратура, 2010. — 351 с. — 1000 экз.

 

“Як я доўга цябе чакаў…”

№ 42 (860) 18.10.2008 — 24.10.2008 г

Гэтыя словы кампазітара Яўгена Глебава згадала пад час гутаркі з карэспандэнтам “К” яго жонка Ларыса. Толькі што здадзена ў выдавецтва “Мастацкая літаратура” яе кніга пад назвай “Лёсу сярэбраныя трубы”. Гэтым томам адкрыецца новая серыя — “Беларусь музычная”. Шмат што згадваецца Ларысе ГЛЕБАВАЙ пра мужа. І выказала багата цікавых меркаванняў пра музыку, заснаваных на глебаўскім: не павінны губляць сваю душу гэтыя чароўныя сугуччы.

Да вуліцы Сонечнай — пешшу

— Мы пазнаёміліся яшчэ ў старым будынку, дзе размяшчалася радыё, 3 ліпеня 1961 года. Мне было ўсяго дзевятнаццаць гадоў, — узгадвае Ларыса Васільеўна. — Зайшла на радыё з суседкай, актрысай, якая хутка некуды знікла, і, бачу, засталася адна. Пачула, што гучыць зусім незнаёмая мне музыка… Пачала слухаць… Але тут падышоў чалавек і сказаў: “Тут стаяць нельга, дзетачка: рэпетыцыя сімфанічнага аркестра”.
Потым я даведалася, што гэта быў Барыс Райскі. Ён паказаў мне на фанічную. Я ўвайшла і працягвала слухаць. Як і ўсе маладыя людзі канца 50-х — пачатку 60-х гадоў, захаплялася сімфанічнай музыкай, ведала, канешне, Віктара Дуброўскага, а тут ён сам, побач з незнаёмцам, які перасоўваў на пульце нейкія рычажкі…

— Гэтым незнаёмцам і быў Яўген Глебаў?

— Так! Ён запрасіў паабедаць. Аказваецца, яны запісалі першую сюіту з яго першага ж балета “Мара”. Мы пайшлі ў рэстаран. Я саромелася і баялася, што мяне ўбачаць у гэтым месцы, што гэта парушэнне ўсялякіх маральных правілаў. А яшчэ думала, што недзе бачыла гэтага чалавека… Так, на здымках фільма “Першыя выпрабаванні”. Тады на студыі “Беларусьфільм” — і гэта быў адзіны выпадак за ўсю яе гісторыю — адкрыліся курсы кінаакцёраў, дзе выкладалі Арлоў, Сальнікаў, Фігуроўскі… Планавалася іх ператварыць у факультэт тэатральнага мастацтва. Атрымала і я пасведчанне аб заканчэнні гэтых курсаў. Я здымалася на кінастудыі ў масоўках, і ў “Першых выпрабаваннях” таксама, а Глебаў пісаў да гэтай стужкі музыку — гэта быў яго першы фільм.

— А пасля абеду, мусіць, ён праводзіў вас дадому?

— Так. Мы засталіся адны на тралейбусным прыпынку і доўга чакалі… Ён сказаў: “А можа, пройдземся пешкі? Я так мала бываю на паветры”. Жыла я на камвольным камбінаце, і мы ішлі да вуліцы Сонечнай пешшу. Ён распавядаў нешта вясёлае, пасля даў мне нумар тэлефона і сказаў: “Патэлефануйце, не пашкадуеце!” У мяне дома тэлефона не было, патэлефанаваць адразу не магла, але нумар запомніла. А калі набрала ягоны нумар, ён адразу ж мяне пазнаў па голасе і прапанаваў: “Давайце з вамі сустрэнемся…”.

— Якая ж была паміж вамі розніца ва ўзросце?

— Дванаццаць з паловай гадоў. Быў такі момант, што Глебава выключылі з Саюза кампазітараў. Ён з гэтай прычыны жартаваў: маўляў, “Я — “несаюзная моладзь”… Мы сустракаліся чатыры гады. Ён ставіў у гэты час балет “Мара”. Для яго акрамя працы, падаецца, нічога не існавала.

— А як ён вам прапанову зрабіў?

— Гэта я яе яму зрабіла. Сказала: “Дваццаць тры — замуж пры… Я хачу выйсці за цябе замуж!” Глебаў засмяяўся і адказаў: “Добра, трэба замуж — дык трэба…” Я на гэты час заканчвала юрыдычны факультэт універсітэта.

— А як жа ваш акцёрскі шлях?

— Пасля курсаў мне давалі накіраванне ў ВГИК адзінай з усіх студыйцаў. Я паехала да Герасімава ды Макаравай і — паступіла. Але бацькі не пусцілі мяне ў Маскву адну.

 

Драматычная роднасць і “Выкананы абавязак…”

— Пашанцавала Глебаву!.. А ён адкуль родам?

— З Рослаўля, пад Смаленскам. Гэта непадалёк ад Краснаполля… У яго даволі драматычная роднасць. Па мацярынскай лініі ён з княжацкага роду Сокал-Чарнілоўскіх. Іх маёнтак — Лутавінава. Прозвішча было страчана, паколькі ішло па мацярынскай лініі. І ў час рэпрэсій ніхто з Глебавых не пацярпеў. Па бацькавай лініі Яўген Аляксандравіч з сям’і святароў. Бабуля Клаўдзія Сцяпанаўна — з князёўнаў — усё дзяцінства правяла з ім. Бацька пайшоў ад маці, прастадушна сказаўшы ёй: “Ты мяне адпусці…” Ён быў вельмі таленавіты чалавек: умеў граць амаль на ўсіх інструментах, меў ідэальны слых. Але, калі вярнуўся дадому, Раіса Фёдараўна, мама Жэні, яго ўжо не прыняла… Выхоўвала Жэню бабуля. Яна песціла яго, і ён захаваў самыя пяшчотныя пачуцці і да бабулі, і да матулі, якая з намі жыла. Колькі памятаю, ён увесь час хацеў накарміць смачна бабулю і матулю. І, мусіць, больш за ўсё на свеце ён любіў у вольны час пасядзець з імі, пагутарыць, адкінуць усе складанасці мінулага…

— А чым жа вы, Ларыса Васільеўна, частавалі Яўгена Аляксандравіча, яго маму?..

— Ён непатрабавальны быў, да прысмакаў. Але я шыкоўна гатую — навучылася ад мамы і пячы, і смажыць, і тушыць, і марынаваць… Навучылася і карніз прыбіць, і шыла ўсё жыццё — і сабе, і Жэнчыку. І ён любіў насіць тое, што я шыла, па крамах ды атэлье не хадзіў… З радасцю насіў некалькі маіх куртак. Усё жыццё апранаў звязаны мной берэт, насіў яго да снегу, да самай зімы…

— У будучым годзе споўніцца восемдзесят гадоў з дня нараджэння Яўгена Аляксандравіча Глебава. І кніга выйдзе да таго часу. Як добра, што гэта зрабілі менавіта вы!

— Так, першая частка кнігі — мая. Яна называецца “Исполнен долг, исполненный от Бога”. Будуць фотаздымкі і ўспаміны 33 сяброў: Рылатка, Казінец, Арлоў, Дудараў, Малчанаў, Сцёпін, Быкаў… Не буду пералічваць усіх, прачытаеце ў кнізе. І яшчэ будзе раздзел, дзе гаворыць сам Яўген Аляксандравіч: “Гутаркі з Груктам”, “Успаміны пра дырыжораў”, “Прызнанні ў любові”, “Чаму мы губляем слухачоў?” і апошняе ягонае інтэрв’ю: “Я яшчэ жывы”. Акрамя таго — дакументы, рукапісы, афішы… Кніга — гэта два гады працы, маіх вялікіх перажыванняў.

— Дык чаму ж мы ўсё ж такі губляем слухача?

— Таму што ўскладнілі мову і страцілі тое, што Яўген Аляксандравіч называў душой музыкі…

— Ці ёсць інтарэс да шматлікіх твораў Глебава сёння?

— Канешне, ёсць. І ў Расіі ставяць, дарэчы, больш, чым у нас. Зусім нядаўна патэлефанавалі з Масквы: просяць “Маленькага прынца”. У Сыктыўкары пастаўлены мюзікл “Міліянерша”. Дасылаюць і падзякі, і ганарары. Ёсць просьбы, ёсць заяўкі. Я нікому не адмаўляю.
У нашым оперным ідзе “Ціль Уленшпігель”: Елізар’еў аднавіў спектакль да 75-годдзя Яўгена Аляксандравіча. Шкада, што не ідуць “Майстар і Маргарыта”, “Маленькі прынц”…

— А вы граеце на якім-небудзь музычным інструменце?

— Не. Хаця ў мяне добры слых. І Яўген Аляксандравіч, калі пісаў нешта новае, клікаў мяне: “Ідзі-ка ты сюды, ты лепей запомніш…” Ён любіў мне сыграць новы гарманічны ход, які прыдумаў толькі што… Я чую, што гэта вельмі прыгожа, але, канешне, ацаніць, што гэта да канца азначае, не магла, і гэта яго засмучала.
Галоўная ацэнка — пачуццём, сэрцам… Так слухаюць усе людзі. І я таксама! І больш за ўсё люблю глебаўскае Адажыо з балета “Маленькі прынц”. Дарэчы, мне толькі ўчора прынеслі новы запіс, які зроблены выдавецтвам пры Свята-Елісавецінскім манастыры. Мы перадалі ім бясплатна правы на выданне. Гэтая дабрачыннасць — двухбаковая, і таму штодня служацца за нас малебны: пра Яўгена — за спачын, пра Ларысу — за здароўе…
Яўген Аляксандравіч з дзяцінства бабуляй быў уведзены ў царкву. Яна вучыла не расказваць пра гэта, не хваліцца тым, пра што дома кажуць, куды ходзяць. Ён захаваў гэтае выхаванне, гэтую негаварлівасць. У душы быў глыбока веруючым чалавекам, але ніколі пра гэта не казаў… Калі ён цяжка захварэў, і прыйшлі мае добрыя сябры — святары айцец Фёдар і айцец Уладзімір, ён быў вельмі рады ім. І айцец Уладзімір яго спавядаў, гэта было ў бальніцы… Яўген Аляксандравіч да споведзі паставіўся сур’ёзна.

— Я ведаю, што ў апошнія гады жыцця Яўген Аляксандравіч вельмі пакутаваў…

— Ён хварэў з 1996 года. Быў інсульт… Хварэў вельмі доўга. Выйшаў з хвароб — выкладаў у кансерваторыі. А ў апошні год… аслеп. Аперыравалі два разы. Я працавала на трох работах… З ім пакідала сядзелку. Прыходзіла дадому, ён мне казаў: “Як я доўга цябе чакаў… Садзіся ля тэлевізара, раскажы, каго паказваюць…” Тады ён і ажыўляўся. А так яго жыццё было суцэльным чаканнем… Потым адзін з нашых сяброў падказаў, што ў Польшчы ёсць цудоўны доктар-акуліст, які зможа дапамагчы… Я з апошніх сіл адвезла яго ў Польшчу… Аказалася, што гэта проста знахарка… Мы вярнуліся… Ён на 70-годдзі ўжо нікога не пазнаваў… Я ўсё расказвала, хто прыходзіў, што дарыў…

 

“Хацеў пісаць оперу па “Ціхмянай”

— А што ён дарыў вам?

— Глебаў іншага складу: не надаваў увагі дробязям… Наш сын Радзівон, таксама кампазітар, звычайна займаўся гэтым: “Купім маме падарунак!” Мне ні ў чым адмовы не было. Хаця і ўвагі не было, як у іншых жанчын, якія крыўдзяцца на мужоў. Наадварот: я ўсё рабіла! Мая ўвага была неабходная Глебаву. Ён увесь час працаваў… Як жа было іначай жыць?

— А ў тэатр Яўген Аляксандравіч любіў хадзіць?

— Вельмі. Гэта быў яго родны дом. Калі заканчваў кансерваторыю, адкрываўся ТЮГ. Любоў Іванаўна Мазалеўская запрасіла яго загадваць музычнай часткай, працаваў дзесяць гадоў, і там ужо пачаў пісаць музыку для спектакляў. Толькі для ТЮГа — да 40 пастановак.

— Як захоўваюцца ноты Глебава?

— Ён прастадушны і даверлівы быў. Прыходзілі новыя людзі ў тэатр — усе вучыліся на яго партытурах, жывых нотках… Многае, канешне, ёсць дома, выдадзена ў Маскве і ў Ленінградзе. Многія работы Глебава прапалі… Ён лічыў, што калі ў дзяржустанове ляжыць яго аўтарская работа, нічога з ёй здарыцца проста не можа…

— Мы сядзім у кабінеце Яўгена Аляксандравіча. Тут — партрэт Фёдара Міхайлавіча Дастаеўскага. А ці не пісаў і сам Глебаў музычных твораў па матывах Дастаеўскага?

— Ён любіў чытаць, добрую літаратуру вельмі шанаваў. Чытаў і Дастаеўскага, і Булгакава. Хацеў пісаць оперу па “Ціхмянай” Дастаеўскага. Не змог знайсці лібрэтыста. Гэта вялікая праблема і зараз.

— Ці любіў ён вандроўкі?

— На гастролі ездзіў, і ў Дом творчасці ў Рузе, каля Мажайска. Па справах — у Маскву і ў Фінляндыю… А больш за ўсё любіў быць дома і працаваць… Ён увогуле без мяне нікуды ніколі не паехаў!.. Ён нават у госці не любіў хадзіць. Усяго некалькі самых блізкіх сяброў былі побач…

— Таму і напісаў мноства бліскучых музычных твораў у самых розных жанрах — цаніў час і захоўваў дыстанцыю?..

— Няма жанру, у якім бы не працаваў Глебаў! Я не кажу пра яго ў выключнай ступені толькі таму, што я ягоная жонка, ангажыраваны чалавек, ніколі яго не дазволю прынізіць сваімі эпітэтамі…

— Музыка Глебава гучыць… Вось таму, думаецца, ён і сапраўды жывы, як сам сказаў пра сябе ў апошнім інтэрв’ю!

— Так… Ён пісаў музыку адразу начыста. І почырк быў — нібы аддрукавана… Купіў сабе вельмі добрае нямецкае піяніна з філігранным гучаннем. Эканоміў час, эканоміў на рэпетыцыях, паважаў тых, хто будзе працаваць з партытурамі…

Гутарыла Вольга ЯГОРАВА
Фота з архіва Ларысы ГЛЕБАВАЙ